We vinden dat een goede vraag én vinden dat we dat ook goed moeten uitleggen. Het grootste ballonnengebouw ter wereld, dat te zien is op BuitenGewoon, bestaat uit ongeveer 100.000 ballonnen en ze zijn stuk voor stuk biologisch afbreekbaar. Hoe worden ze gemaakt en hoe worden ze na afloop weer verwerkt? Guido Verhoef, de ballonkunstenaar die het ballonnengebouw bedacht heeft én gaat maken, legt het uit.
“Ballonnen worden gemaakt van rubber uit de rubberboom”, vertelt Guido, zelf ook aangesloten bij de PEBA Pro Environment Balloon Alliance. “Het is dus een natuurproduct en het doet er een aantal jaren over om afgebroken te worden. Maar bij het bekijken wat de footprint is van een ballon, moeten we verder kijken. Bijvoorbeeld naar de plantages waar de rubberbomen staan en naar hoe de fabriek werkt”, legt hij uit.
Plantages
“Het rubber voor de ballonnen die ik gebruik komt van een plantage in Guatemala. Uit die bomen komt vloeibare latex en daarvan kunnen de ballonnen gemaakt worden. Je kunt die bomen ongeveer dertig jaar gebruiken voor het aftappen, we hoeven ze dus niet om te hakken. Er worden geen bomen gekapt voor het maken van ballonnen”, vertelt de ballonkunstenaar. “Daarbij nemen die bomen natuurlijk gedurende die jaren CO2 op en stoten ze zuurstof uit. Een ander voordeel van de boom is dat het de snelst groeiende boom uit het regenwoud is. Aan de ene kant gaan de plantages dus heel lang mee en voordat die bomen niet meer te melken zijn, zijn er al lang en breed nieuwe plantages terug gegroeid”, legt Guido uit.
Fabriek
“De latex uit Guatemala wordt naar Colombia gebracht, waar de fabriek staat waar de ballonnen geproduceerd worden. In die fabriek, Sempertex, werken veertienhonderd medewerkers. Het is een relatief arm gebied daar en de fabriek houdt hele gezinnen in leven. Het is een belangrijke bron van inkomsten daar”, vertelt Guido. Zelf is hij verschillende keren geweest om het productieproces te bekijken. “De fabriek traint haar medewerkers om voor zichzelf en hun families te zorgen. Wat een probleem is in Colombia, is dat het schoonheidsideaal daar 'een mooi gebit' is, en mensen zijn dus snel geneigd hun geld uit te geven aan een nieuw mooi gebit. Je ziet er bijvoorbeeld veel volwassenen met beugels lopen. De fabriek helpt haar medewerkers éérst voor hun gezinnen te zorgen en daarnaast spaart de fabriek met ze mee voor een nieuw gebit”, legt Guido uit. De eigenaar van de fabriek werd in het Franse Cannes uitgeroepen tot ondernemer van het jaar voor heel Zuid-Amerika. “Hij heeft er een voorbeeldfunctie voor het hele land. Ze zijn daar op verschillende vlakken heel goed bezig.”
Water
Een ander onderdeel van het productieproces is het wassen van de latex. “De kwaliteit van ballonnen wordt bepaald door hoe vaak de latex is gewassen”, vertelt Guido. “De ballonnen die wij gebruiken worden dertig keer gewassen, waardoor ze tot de duurste ballonnen ter wereld behoren. Maar je kunt je bedenken dat dat veel water kost om goede ballonnen te krijgen.” De Colombiaanse fabriek heeft ook hier iets op verzonnen om het proces zo duurzaam mogelijk te maken. “De fabriek ligt aan een rivier waar het water uitgehaald wordt. Hiermee worden de ballonnen gewassen en daarna gaat het water door de eigen zuiveringsinstallatie van de fabriek. Het water gaat daarna schoner de rivier weer in dan dat het eruit kwam”, legt Guido uit.
Kleurstoffen
De kleurstoffen die voor de ballonnen gebruikt worden zijn natuurlijke pigmenten. “Elke ballonfabrikant heeft zijn eigen plantages, maar de kleurstoffen voor de ballonnen worden maar in één fabriek gemaakt. Er wordt zo min mogelijk van de kleurstoffen gebruikt, iedere ballon bestaat uit ongeveer 0,1% kleurstof”, zegt Guido. “En dat is bewust, want je wil zo min mogelijk stoffen aan de latex toevoegen. Hoe meer stoffen je toevoegt aan de latex, hoe slechter de kwaliteit van de ballon wordt. De goedkope ballonnen uit China bijvoorbeeld, daar zijn veel synthetische stoffen aan toegevoegd. De kwaliteit daarvan is ook daadwerkelijk slechter.”
95% lucht en opruimen
De kwaliteit van de ballonnen is belangrijk, zeker als je er enorme sculpturen van wil maken. “Het mooie eraan is dat mijn projecten altijd voor 95% uit lucht bestaan. Iets anders dan dat zit er niet in”, vertelt Guido. “Een ballonnengebouw van 100.000 ballonnen, levert uiteindelijk ook maar vijf of zes vuilniszakken afval op. Dat is toch bizar? Vergelijk dat eens met het afval op grote festivals en de materialen die nodig zijn voor bijvoorbeeld de decors, zoals verf en hout.” Tijdens Theaterfestival BuitenGewoon wordt zorgvuldig met de ballonnen omgegaan. “We zorgen dat er niets achter blijft en alles wordt goed opgeruimd, zodat er niets achterblijf in de natuur”, vertelt Guido.
Plastic zakken
Hij vindt het zelf ook belangrijk om te weten waar zijn ballonnen vandaan komen en hoe het productieproces verloopt. Hij zocht daarom het hele productieproces uit en voelt daarbij zelf ook de verantwoordelijkheid het goede voorbeeld te geven. “We maken er kunstwerken van en ik vind dat ik daarmee ook een voorbeeldfunctie heb anderen te laten zien hoe je goed met de ballonnen om moet gaan.” Hij legt uit: “Ik vind het bijvoorbeeld heel goed dat we geen ballonnen meer oplaten, al is dat vooral om de lintjes en de klipjes die aan de ballonnen zitten. Deze zijn het meest schadelijk voor de natuur.”
Guido zoekt zelf, samen met de fabriek in Colombia, naar alternatieven voor de plastic zakken om de ballonnen heen. “Dat is het grootste probleem van ballonnen, dat ze in plastic zakken verpakt worden. Ik heb een verzoek neergelegd of de ballonnen in papieren zakken geleverd kunnen worden, maar dat kan voor nu nog niet. Dat heeft te maken met de houdbaarheid van de ballonnen. Het is dus een natuurproduct dat ook kan bederven. Als ik een zak ballonnen in de zomer in de auto laat liggen, dan beginnen ze meteen te stinken omdat ze dan eigenlijk al aan het rotten zijn. Voor ons zijn ze misschien soms iets te goed biologisch afbreekbaar”, lacht hij.
Kinderkwaliteit
Dat de ballonnen geen schadelijke stoffen bevatten, dat heeft ook te maken met de kwaliteitseisen die worden gesteld. “In de Europese Unie vallen ballonnen onder kinderspeelgoed, waaraan de hoogste kwaliteitseisen verbonden zijn. Er mogen geen kankerverwekkende stoffen inzetten, geen gif. Er zitten heel strikte normen en eisen aan”, legt Guido uit. “De ballonnen worden steekproefsgewijs getest door de EU, om te kijken wat er in zit en of ze aan de normen voldoen.”
Blijven vragen
Omdat het voor de kunstenaar zelf ook belangrijk is dat er goed met de ballonnen omgegaan wordt, hoopt hij dat mensen vragen blijven stellen. “Dat is belangrijk, want dan kunnen we zo goed mogelijk uitleggen hoe het proces werkt en waarmee we rekening houden. Dat draagt bij aan de bewustwording en daar zie ik ook een taak voor mijzelf en mijn collega’s”, zegt Guido.